ECHT? JIJ dacht dat pizza’s door Italiaanse immigranten in Amerika zijn geïntroduceerd? Niet dus. Dat deden de Hollanders.
Het misverstand is begrijpelijk. Amerikanen eten elke dag, elke dag!, 40 hectare pizza. Geen wonder, want het land telt circa 75.000 pizzeria’s, met klinkende namen als Sammy’s en Domino’s tot Ledo en Snappy Tomato. Dan zullen er in Amerika overal wel veel families van Italiaanse komaf wonen, zou je denken. Maar dat is niet zo. Italiaanse immigranten begonnen pas eind 19e eeuw naar Amerika te emigreren, relatief laat dus, en die stroom stopte acuut met het uitbreken van de eerste wereldoorlog.
Ze integreerden traag, net als destijds veel Ierse immigranten. Ze bleven daardoor vooral rond steden als New York en Chicago een makkelijk herkenbare bevolkingsgroep. Dat werd versterkt doordat de meeste immigranten uit landelijk Italië kwamen, de eerste golf uit het noorden, de latere uit Calabrië en Sicilië. Plattelandsbewoners hadden een grotere neiging om bij elkaar te blijven en samen hun tradities te handhaven.
BIJ AANKOMST troffen ze de pizza aan. Die werd in Amerika toen al tweehonderd-plus jaar gegeten. Het New Netherland Institute in Albany beschikt over een Nederlandstalig document uit 1667, geschreven in Nieuw Amsterdam voordat het in 1674 voorgoed New York werd. Het bespreekt de voors en tegens van ronde of vierkante pizza’s, met uitleg illustraties. Nederlanders bevoeren de zeeën, ze kenden het verschil tussen pizza’s uit Napels of Sicilië, en ze introduceerden allebei in Amerika. Net als pannenkoeken, appeltaart, wafels en oliebollen, die later de donuts werden.
Amerikanen bunkeren nu jaarlijks 3 miljard kilo spaghetti en macaroni weg, 9 kilo per persoon. En ze houden van pizza. Echter, Domino’s werd gestart door een Ierse Amerikaan, Godfather’s Pizza is een product van een Luxemburgse immigrant, Little Caesar’s komt op naam van een Macedoniër, en Pizza Ranch is volbloed Hollands.
Adrie Groeneweg en Laurens van der Esch in Iowa zijn de oprichters, maar Laurens werkt er niet meer. Pizza Ranch is met kop en schouders de grootste pizzaketen in de Midwest, met filialen in dertien staten. Adrie was de aanjager, samen met z’n vader die in de gaten kreeg hoeveel mensen uit zijn dorp naar de grote stad reden om bij Adrie’s baas een plak pizza te kopen. Dat kan jij zelf ook doen, hier in het dorp, zei vader, en Adrie ging ermee aan de slag, samen met zijn vriendje Laurens. Pizza Ranch werd een succes, vooral ook toen iemand uit de stad vroeg of ie een filiaal mocht opzetten. De keten was geboren, met meer dan 200 andere vestigingen sindsdien.
DE FAMILIES Groeneweg en Dekkers, Adrie’s moeder, kwamen uit degelijke Hollandse buurten, Strijen, Heinenoord, Barendrecht, en oma Van Maanen kwam uit Ede. Mensen die naar Iowa emigreerden om vaak godsdienstige redenen, en hun nazaten hebben dat sindsdien niet losgelaten. Pizza Ranch hanteert christelijke beginselen en wil een positieve bijdrage leveren aan de samenleving, “to glorify God by positively impacting the world we live in. Slice by slice.”
Laurens van der Esch vergreep zich dik twintig jaar geleden aan dat motto. Hij zei tegen vier jonge pizzabezorgers dat de plaatselijke spermabank krap in z’n voorraad zat. Hun positieve impact, zei hij, konden ze in een jampotje deponeren, dan leverde hij het af bij de bank. Hijzelf hielp hen een rechterhandje bij de daad, in de bijkeuken. Maar er was geen spermabank, de jongens gingen naar de politie, en Lau ging voor tien jaar de bak in.
Compagnon Groeneweg schopte hem meteen de Ranch uit.
