“DE OVERGANG van comfort en rijkdom naar extreme armoede is opvallend,” schreef Thomas Jefferson zodra hij bij Kleef de grens tussen Nederland en Pruisen overstak. “Bodem en klimaat zijn hetzelfde. Alleen het bestuur is anders.” Notities van de man die de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring schreef. Jefferson bezocht in 1788 Nederland en zag over de grens een angst op de Duitse gezichten, “the fear of slaves.” Wat een verschil met Nederland, waar hij zijn ogen uitkeek. Utrecht, Nijmegen, Heteren, Wyck Dursted, Amsterdam. Hij maakte schetsen van technische vondsten, had nog nooit zoiets handigs gezien als de Hollandse kruiwagen, “heel praktisch voor in- en uitladen.”
Thomas Jefferson had een diep respect voor de Nederlanders, en dat gold ook voor zijn kornuiten met wie hij Amerika onafhankelijk maakte van de Engelse koning. Het schilderij van John Trumbull dat in de Rotunda van het Capitool hangt (zie hieronder), spreekt boekdelen. In Philadelphia, op 2 juli 1776, zitten de parlementariërs die de tekst van de verklaring moeten goedkeuren. Ze zijn anoniem geschilderd, maar onder hen bevinden zich tal van mannen met een Nederlandse achtergrond, zoals Nico van Dyke, Jan de Hart, Fred Frelinghuysen, Jaap Schureman, Simon Boerum, Karel DeWitt, Leo Gansevoort, Flip Schuyler, Henk Wynkoop en nog veel meer.
VIJF GENTLEMEN presenteren de tekst en leggen een stel kopieën op tafel. Ze zijn van links naar rechts John Adams, ambassadeur in Amsterdam en Den Haag, Roger Sherman, Robert Livingston, de zoon van Margreet Beekman uit Hasselt, en naast de lange Jefferson staat Benjamin Franklin, net terug uit Leiden waar hij van Piet van Musschenbroek had geleerd hoe je met een fles de bliksem kan vangen.
De vellen papier had Jefferson geïmporteerd uit Egmond en Zaandam, van de papiermakers Van Gerrevink, Honig en Blauw. Dat was niet alleen omdat Holland in die tijd het beste papier maakte, maar ook omdat Jefferson wist welke alinea’s hij ging opschrijven. Het hele Amerikaanse streven naar onafhankelijkheid was van meet af aan geïnspireerd door wat Nederland had gepresteerd tijdens de Tachtigjarige Oorlog, en aan de basis daarvan stonden twee verklaringen. Nederland nam afscheid van de Spaanse koning met de Unie van Utrecht en met het aansluitende Plakkaat van Verlating.
ZE GEBRUIKTEN ferme taal, en daar waren ze in Amerika bekend mee. “… Life, Liberty and the pursuit of Happiness,” dat waren Jeffersons eigen woorden, en hij ging daarna meteen over op de redenen waarom de tirannie van de Britse koning onduldbaar was, en wat de dertien staten daartegen gingen doen. Hij nam complete passages over uit Nederland, stemmig vertaald, en opgeluisterd met Jeffersoniaans proza, en zijn vier makkers in het schrijfcomité schaafden het wat bij. Maar in de kern was er geen misverstand: de zeven provinciën aan gene zijde van de oceaan waren de auteurs van de Amerikaanse Declaration of Independence. Amerika werd onafhankelijk in een Hollandse kruiwagen.
Trumbulls schilderij getuigt daarvan, en Jefferson zelf zag het twaalf jaar later met eigen ogen. Hij was tegen die tijd ambassadeur in Parijs, en wilde die onafhankelijke Hollanders, inmiddels niet meer zo groot en sterk als toen ze hun eigen vrijheid bevochten, wel eens van nabij zien. En hij registreerde het zodra hij het goedbestuurde, nog steeds rijke, Nederland vergeleek met wat hij zag buiten de grens. Een land dat 200 jaar later nog steeds prima fundamenten had. Dat gaf hoop voor het piepjonge Amerika.
Op 4 juli 1776 werd de verklaring unaniem aangenomen. Independence Day was aangebroken.
