HET VERHAAL van Halloween kent vele vaders, want oogstfeesten zijn van alle tijden en alle streken. Maar de kinderoptocht, de trick or treat met de uitgeholde pompoen met een lichtje erin, die heeft maar één echte oorsprong, en die gaat terug naar Utrecht en het jaar 1516.
Het was precies een jaar voordat Luther z’n boze stellingen op een kerkdeur hamerde. De Dom in Utrecht en hij waren allebei genoemd naar dezelfde heilige, Sint Maarten. Veel Utrechters waren net zo verontwaardigd over misstanden in Rome als Luther: de gigantisch grote en peperdure Dom was gebouwd tegen de wens van de meeste burgers in, maar de paus had donors het eeuwige leven beloofd, en er kwamen genoeg rijke stinkerds over de brug.
HET WAS in de dagen dat het grote schip van de Dom nog niet was ingestort. De toren stond ook toen al los van de kerk. Ertussen liep een pad van een paar meter breed waarover je van de ene zijkant van de kerk naar de andere kon komen, maar evengoed sloeg het gebouw een enorme slagschaduw. Als het donker was, was het pikdonker.
Elk jaar rond eind oktober, begin november werd het einde van de oogsttijd gevierd met een kinderoptocht door de stad. Ze gingen huis aan huis en vroegen om snoep, trick or treat. In 1516 woonde er voor het eerst een koster in een flatje in de Domtoren. Hij maakte zich zorgen over wat er mis kon gaan voor die kinderen in het donker. Hij klom de trap op naar waar de toren dertig meter hoge open ramen heeft, de lantaarn, en stak een kanjer van een kandelaar met grote kaarsen aan, afgeschermd door glas. Die kon je van verre zien. Als de kaarsen aan waren wist de stad dat er kinderen konden aankloppen. Zodra ze gedoofd waren, was het uit met de pret, dan moest de jeugd naar huis.
MAAR NA een tijdje wilden die jongens en meisjes dat zelf wel uitmaken. In Nederland groeiden ronde, harde suikerbieten. Die werden uitgehold, vaders, moeders of de kinderen zelf kerfden er een gezicht op, kaarsje erin, en bingo, voortaan hadden ze een optocht met hun eigen lantaarn. Hollandse kinderen zijn dat sindsdien 500 jaar blijven doen. De dag werd later vastgepind op 11 november, maar de naam van de kerktoren die hen aanvankelijk hielp, bleef de naam van de optocht: Sint Maarten.
Utrechtse emigranten namen honderd jaar later hun eigen oogstfeest traditie mee naar Amerika. Daar was geen Sint Maartenskerk, maar wel een andere plechtigheid die rond diezelfde tijd werd gevierd, Allerheiligen, anderhalve week eerder. Daaraan koppelden ze het, de avond tevoren, dus 31 oktober. All Hallows Eve, weldra in de volksmond Halloween. En nog steeds wordt dat nergens enthousiaster gevierd dan in en rond de New Utrecht Church in wat nu Brooklyn is maar destijds New Utrecht heette toen die eerste immigrantjes naar Long Island kwamen, geen keiharde suikerbieten vonden, maar wel mooi zachte, oranje pompoenen.
Hun Engelse buurtjes probeerden dat ook uit te spreken, pompoen. Lukte niet echt. Ze maakten er pumpkin van.
* Volgens historici zag de lantaarn van de Sint Maartenstoren, de Domtoren dus, het opengewerkte bovenstuk, er zo uit, met de kandelaar in top gehangen. Dat was voordat er carillonklokken in werden aangebracht. Zolang die kaarsen brandden, mochten de Utrechtse kinderen op de avond van Halloween-Sint Maarten de deuren langs, trick or treat.
