door Marcel Enkelaar
TV-LEGENDE Walter Cronkite (‘WC’) werd in 1972 verkozen tot meest betrouwbare man van de Verenigde Staten. Dat had hij te danken aan zijn presentatie zonder franje van CBS Evening News, ruim 18 jaar als boegbeeld, daarvoor 12 jaar als redacteur. WC werd diverse keren onderscheiden, zoals met de Roosevelt Four Freedoms Award, als vaandeldrager van de vrije meningsuiting. Vernoemd naar president Franklin D. Roosevelt, wiens voorouders kwamen van het Zeeuwse eiland Tholen.
Cronkite was trots op zijn Hollandse roots, die teruggaan tot de 17e eeuw, toen kolonisten van wal staken en het lage landje aan de zee verruilden voor de oostkant van de VS, met Nieuw-Amsterdam (New York) als belangrijk middelpunt. Walter hield op jongere leeftijd van autoracen, maar koos later voor zeezeilen, een hobby die hij samen met zijn gezin kon beoefenen. Hij verloochende zijn afkomst niet, getuige de naam van het zeewaardige jacht dat hij liet bouwen: Wyntje, vernoemd naar zijn betovergrootmoeder, die uit Naarden kwam.
HITLER begon met de Duitse inval in Polen op 1 september 1939 een oorlog, die uitgroeide tot de Tweede Wereldoorlog. Het duurde iets meer dan 2 jaar voordat de Verenigde Staten zich aansloot bij de strijd tegen de Duitsers. De aanleiding was dramatisch: de Japanse aanvallen op Pearl Harbor en Honolulu (Hawaii), 7 december 1941. Ook de Amerikaanse bevolking was verbijsterd: ruim 3.500 doden en gewonden aan Amerikaanse zijde, 18 oorlogsschepen tot zinken gebracht en honderden vliegtuigen vernietigd of beschadigd. Het aantal Japanse doden bleef beperkt tot 65. Washington verklaarde Tokio de oorlog, Hitler deed dat enkele dagen later in tegenovergestelde richting.
Op 14 april 1981 is Walter Cronkite eregast in Amsterdam, waar het symposium “TV News and Reality” wordt gehouden. Aanleiding is het 25-jarig bestaan van het NTS Journaal. Tijdens de dis zit ik naast Cronkite. Hij informeert naar mijn journalistieke achtergrond sinds 1968.
Ook Cronkite’s werk in de Tweede Wereldoorlog passeert de revue. Ik kan het niet nalaten enig historisch besef te etaleren door de opmerking dat de VS zich pas door ‘Pearl Harbor’ aansloot bij de geallieerden in de strijd tegen Nazi-Duitsland. Cronkite zwijgt. Naar Amerikaanse maatstaven val ik met zo’n uitspraak vermoedelijk in de categorie ‘liberal’, ofwel extreem-links. Ten onrechte, maar soms worden zaken tot zwart/wit-situaties teruggebracht. Veel wordt er niet meer besproken, het afscheid is wat koel.
IN HET leven van Walter Cronkite had de Tweede Wereldoorlog een prominente plaats. Als oorlogscorrespondent versloeg hij onder meer geallieerde landingen in Noord-Afrika en op Sicilië, de invasie in Normandië (codenaam Overlord) en de strijd in Frankrijk en Duitsland.
Als verslaggever van persbureau United Press (sinds 1958 United Press International, UPI) werd hij toegevoegd aan de Amerikaanse 101e Luchtlandingsdivisie en landde in het najaar van 1944 per parachute bij Eindhoven, dat 18 september weliswaar’ officieel’ werd bevrijd, maar een dag later nog een Duits bombardement te verduren kreeg .
Vijf mei 1945 was in Nederland de eerste Bevrijdingsdag. Volop feest in het land en dat liet Walter Cronkite zich als verslaggever niet ontnemen. Hij zat in de voorste gelederen van een Canadees militair konvooi, dat juichend werd begroet in Amsterdam, Haarlem en Den Haag.
TIJDENS ZIJN lange carrière bracht Walter Cronkite meer grote gebeurtenissen voor het voetlicht, als verslaggever en presentator.
Vele miljoenen TV-kijkers hingen aan zijn lippen bij berichtgeving over onder meer:
• De Slag om Arnhem in 1944, die wereldwijd bekendheid kreeg door Cornelius Ryans boek en gelijknamige film A Bridge too Far
• De berechting van hoge Nazi’s in Neurenberg
• De kroning van de Britse koningin Elizabeth II
• De Cubaanse rakettencrisis
• De aanslag op president John F. Kennedy
• De oorlog in Vietnam (Cronkite stelde zich kritisch op, waarna president Johnson veel steun verloor)
• De eerste landing op de maan.
Vele jaren was Cronkite verantwoordelijk voor torenhoge kijkcijfers. Niettemin was werkgever CBS niet altíjd blij met het boegbeeld. In 1974 werd de presentator geschorst nadat hij een uitzending had beëindigd met “Keep it real, my muthafuckas”.
Zeven jaar later trad Walter Cronkite voor het laatst op als CBS-anchor man. Hij besloot vertrouwd af met “And that’s the way it is”, Friday March 6, 1981”. Hij maakte nog diverse documentaires en presenteerde een wetenschappelijk programma. Cronkite overleed in 2009 op 92-jarige leeftijd in New York.
* Marcel Enkelaar werkte als journalist bij De Gooi- en Eemlander, Haarlems Dagblad, de Wereldomroep en de NOS.
Walter Cronkite (rechts) samen met de toenmalige hoofdredacteur van het NTS Journaal, Carel Enkelaar.
