EEN wortelkreeft. Very Maine. Maar vooral ook very Nederland.
Er groeien in Amerika elk jaar ruwweg 1 miljard kilo wortels (en Maine vangt 50 miljoen kilo kreeft). Er gaan gemiddeld 16 wortels in een kilo, dus reken maar uit wat voor een berg dat is. Verreweg de meeste penen worden gekweekt in California en de staat Washington, maar Texas weet er ook raad mee.
Amerika kent wortels sinds de eerste Hollanders ze meenamen. De oudste wortel heet de Early Horn, want algemeen wordt aangenomen dat ze aanvankelijk per schip uit Hoorn werden aangevoerd. Het was een dikke peen, niet de mooie slanke die in Amerika de Long Orange ging heten. Niettemin stammen zowat alle worteltjes die Amerika vandaag consumeert, ongeacht of ze slank of corpulent zijn, af van de Horn versie.
HISTORICI kibbelen graag, ze zijn niet altijd even goed in elkaar het licht in de ogen te gunnen – ofschoon iedereen weet dat caroteen goed is voor je zicht. Wortels, zegt de geschiedschrijving, werden pas oranje nadat boeren in Holland besloten om ze oranje te maken. Het was een eerbetoon, een dingetje uit de gouden eeuw, net rond de tijd dat Nederlandse emigranten Amerika gingen bevolken. De boeren waren trots op de man die voor Nederland de onafhankelijkheid had bevochten, Willem van Oranje. Ze experimenteerden met beta-caroteen, net zo lang tot ze de wortel die voorheen altijd paars of wit was geweest, knaloranje hadden gemaakt.
De vroeger lelijke wortel werd daarmee ook meteen een stuk appetijtelijker om te zien – en om in te bijten. En hoe serieus Holland de oranje peentjes verbond met het Huis van Oranje, bleek naderhand ook toen het halve land een tijdlang niks van die prinsen moest hebben, de periode tussen Willem V en de eerste koning Willem I. Toen gingen wortels in de ban, vanwege hun “schandelijke” eerbetoon aan de Oranjes.
NIET ALLE historici zijn het eens over de oorsprong, maar het feit blijft dat de oranje wortels in Amerika door schepen uit Hoorn werden geïntroduceerd, en dat de naam beklijfde. Dat deed het oranje in de vlag van zowel de stad als de staat New York ook, en in de logo’s van de Yankees, de Mets en de Knicks (genoemd naar de eerste Hollandse knikkerbakkers), de Boston Bruins, de New York Islanders ijshockeyers, de stad Albany en de politie van New York. Manhattan, Queens, Bronx, Brooklyn, zelfs Staten Island: allemaal hebben ze het Hollandse oranje in vlag en wapen.
Voor de goede orde, al dat wapen- en vlaggenoranje was vooral een hulde aan Willems achterkleinzoon, stadhouder Willem III die tevens koning van Engeland werd en daardoor automatisch ook koning van Amerika – de populairste koning die Amerika ooit had. Niemand haalde het in z’n hoofd om hem Long Orange te noemen, want Willem mat onder de maat, hij was een kop korter dan zijn vrouw Mary. Maar de wortel, die was voor opa, voor Early Willem. Daarom: elke keer dat jij op een wortel kauwt, is dat een saluut aan Willem van Oranje. De Zwijger.
