ER IS een gemeente Atlas in Illinois, maar ook in Kansas, Michigan, Wisconsin, Texas, California en Pennsylvania. In Maine loopt de Atlas Road, en er zijn Atlas Avenues in Sacramento, San Jose, Malverne, New York, Lincoln, Nebraska en Hooksett, New Hampshire. Het is in Amerika een zo vaak gebruikte naam of woord, dat als je er in een boekhandel naar vraagt, dan zeggen ze meteen: “Rand McNally”. Dat is sinds jaar en dag de bekendste wegenatlas, ook in het tijdperk van de gps, waar John Brink, nazaat van de families Brink uit Wageningen en Terwilliger uit Vianen, ooit als eerste besloot dat Amerika’s doorgaande wegen maar beter nummers konden hebben. De Amerikaanse regering was het daarmee eens, en nam Brinks ideeën over.
Niemand, ook in Holland niet, komt op de proppen met Gerard de Kremer. Terwijl hij toch echt de atlas heeft bedacht. Nederlandse Gerard was een kaartenmaker, een cartograaf, vijfhonderd jaar geleden. Hij was een van die mannen achter bureaus die het weldra voor ondernemende zeelieden mogelijk maakten om voorbij de oceanen hun weg te vinden. Hij bundelde zijn kaarten en noemde dat een atlas.
DE WERELD kent hem beter als Mercator, want zo ging hij zichzelf noemen, een latijnse vertaling van kremer of kramer, koopman. Hij nam het voorbeeld van de Griekse god Atlas die het heelal op z’n schouders torst, en voegde bij de al bestaande kaarten van de sterrenhemel ook zijn kaarten van land en water. Geen eenvoudige klus, het was niet zomaar een kwestie van iets schetsen. De boekdrukkunst was net uitgevonden, dus Gerard Mercator moest iets bedenken met reliëf erin zodat je er met inkt een afdruk van kon maken, een gravure dus, of een houtsnede. Hij werd er een expert in.
Een zes meter hoge Atlas staat boven op het paleis op de Dam. Recht tegenover waar vroeger schepen aanmeerden op de Amstel. Om aan te duiden dat Amsterdam, en de Zeven Provinciën, zichzelf beschouwden als het middelpunt van zowel het heelal als de hele aarde. Tegen die tijd, pakweg een halve eeuw na Mercators dood, werd die bal op Atlas’ schouders steeds vaker getekend als de aardbol.
EN DAT was het besef dat de zeevaarders in die tijd, en de passagiers die ze met zich mee brachten, meenamen naar Amerika. Ze hadden een atlas bij zich, vooral kaarten van Piet Platevoet, nu bekend als Plancius, die de atlas schetste waarmee de VOC Henry Hudson de oceaan over stuurde. Maar Plancius heeft nooit echt naam gemaakt in Amerika. Mercator, de uitvinder van de atlas, wel.
De stad Lafayette in Colorado ligt aan een oude route die vroeger nagenoeg de enige begaanbare weg was van oost naar west als je in California goud wilde zoeken. Daar, in de bergen van de Rockies, besloten ze een wijk te bouwen met straatnamen die eer bewijzen aan de oude zeevaarders die Amerika openlegden. Dat deden ze met de namen van scheepstypes, zoals schoeners en clippers, of scheepsonderdelen zoals kiel en anker. En één straat noemden ze naar een persoon, naar de man die de atlas bedacht.
Mercator Avenue. Een saluut aan Holland.
