Z’N GEBOORTEHUIS in Hasselt, Overijssel, is een museum. Er valt niet veel te zien, hij woonde er nauwelijks. Juwelier Kiliaen van Renselaer bracht zijn leven voornamelijk door in Amsterdam en in Nijkerk. Daar ligt de hele familie ook begraven.
In de geschiedenis van Amerika geldt hij als een grote naam. Er zijn steden naar hem genoemd in Indiana, Missouri en New York, en straten in zowat elke andere staat, meestal met dubbel S, Rensselaer. Kiliaen richtte zo goed als in z’n uppie Amerika op. Niet als land, niet als een kolonie, maar als een bedrijf, een onderneming. Vanuit zijn Amsterdamse hoofdvestiging, de West Indische Compagnie, maakte hij van Amerika een buitenlands filiaal.
NIEUW NEDERLAND noemde hij het, en het dorp aan de monding van de rivier die naar Nieuw Nederland leidde noemde hij Nieuw Amsterdam. De rivier heette naar prins Maurits van Oranje, de Mauritsrivier, nu de Hudson. De firma van meneer Van Renselaer handelde in bont. Beverpelzen. Die werden aangeleverd door inheemse bevervangers, Lenape, Mohikanen, Mohawks.
Overwegend vreedzame handel, kopers en verkopers hadden elkaar nodig, ze ruzieden niet. Integendeel, ze trouwden vaak met elkaar, kregen kinderen. De meest gangbare achternamen onder de Ramapo Lenape Nation in New Jersey zijn vandaag nog steeds Van Dunk, DeGroat, DeFreese en Mann, nazaten van mannen die ooit Van Donck, De Groot, De Vries en Man heetten. De naam van de marktplaats was Beverwyck.
KILIAEN zelf zette nooit een voet op Amerikaanse bodem. Z’n familie en z’n buren wel, gezinnen uit Nijkerk, Bunschoten, Spakenburg, Amersfoort, Hoogland. Jaap Korlaar bouwde Hartford in Connecticut, Wouter van Twiller werd gouverneur van New York, Jan Hoed en Rachel van Bunschoten startten de stamboom die Elvis Presley voortbracht, Harm Vedder werd stamvader van Pearl Jam’s Eddie Vedder, maar ook van het Westinghouse electronica-concern. En waar vroeger Beverwyck lag, staat nu New Yorks hoofdstad Albany en de buurstad Rensselaer, in Rensselaer County, zetel van Amerika’s oudste polytechnische hogeschool, de Rensselaer Polytechnic Institute.
Maar in Hasselt, Overijssel heeft eigenlijk nooit iemand het daarover. Voornamelijk omdat niemand daar die feiten op school heeft geleerd. Koning Willem Alexander bracht vorige week een officieel bezoek aan Albany, om historische redenen. Kiliaens avonturen daar gingen precies 400 jaar geleden van start.
