door Bart Vuijk
Vervolg van het openingsverhaal
“NEEM JE lezers altijd zeer serieus”, drukte ik mijn collega-journalisten in Brussel alweer op het hart. “Ik ben met het onderzoek naar die grafietregens en de andere emissies van de fabriek begonnen omdat mensen er ziek van werden. Het gaat altijd om mensen. Altijd. Het zijn onze lezers, voor wie wij werken.”
In de krant zette ik druk op de overheid. Een provinciebestuurder, die later zou aftreden nadat ik voor de zoveelste keer een milieuschandaal onthulde, ordonneerde een chemisch onderzoek van het stof. Het bleek giftig te zijn. Lood, vanadium, mangaan, allerlei zware metalen. De landelijke gezondheidsdienst RIVM belegde een bijeenkomst in een sporthal. Duizend inwoners van het nabijgelegen dorp kwamen erheen en waren in paniek over de conclusie dat het gif vooral schadelijk was voor hun jonge kinderen. In de maanden daarna pakten tientallen ouders hun kinderen in, zetten hun huis te koop en vertrokken. Anderen, die deze mogelijkheid niet hadden, gingen zich verenigen in milieuclubs die Tata Steel gingen bestrijden. Het was ineens oorlog. En ik zat er als verslaggever middenin.
In die tijd praatte Tata Steel-directeur Hans van den Berg nog met mij. Ik zei hem: “U heeft het meest Hoogovens-getrouwe dorpje van de wereld tegen u weten te krijgen.” Hij gaf geen antwoord, maar verbande mij voor twee jaar van het Hoogovensterrein. Ik mocht geen verslag meer doen, geen vragen meer stellen (dat deed ik natuurlijk toch, maar ik kreeg geen antwoorden) en de uitnodigingen voor de opening van nieuwe installaties gingen naar de huis-aan-huisbladen en de regionale omroep, wat ik overigens prima vond. Zijn collega-directeur kwam briesend van woede naar mijn hoofdredacteur om mijn kop te eisen. Maar helaas voor hem klopte alle informatie die ik in de krant had gezet, en zijn leger dure advocaten stond machteloos.
IN ENKELE jaren tijd bracht ik veertig milieuschandalen aan het licht, trad de verantwoordelijk provinciebestuurder af door mijn verhalen, werd de milieubeweging steeds groter en zag de fabriek zich gedwongen tot een totale omslag. Voor (overheids)miljarden wordt nu afscheid genomen van de lucratieve, maar hoogst ongezonde steenkoolgestookte hoogovens en wil de fabriek overstappen op ‘schone’ productie op groen geproduceerd waterstof.
In 2022 kreeg ik een journalistieke prijs. Door mijn hoofdredacteur werd mijn strijd voor de waarheid “David tegen Goliath’ genoemd. De jury was het daarmee eens.
Zo voel ik het zelf niet echt; ik vind nog steeds dat ik alleen maar heel serieus mijn journalistieke arbeid heb gedaan. Maar toen ik laatst samen met mijn vrouw op Netflix de film Dark Waters zat te kijken, over het Amerikaanse milieuschandaal rond Dupont en pfas, zette ik de film om de vijf minuten stil. “Hee, dat heb ik ook meegemaakt! En dat, en dat, en dat…” Het was een feest van herkenning. De tegenwerking, het enorme krachtenveld, de waarheid die als een onzichtbare reus door mij boven tafel werd getrokken… Over Tata Steel kun je een soortgelijke film maken.
Ik vertelde dit alles tegen mijn gehoor van dertig, veertig, en op een gegeven moment zelfs tegen de vijftig mensen in Brussel. De groep bleef maar groeien en de jonge onderzoeksjournalisten zaten zelfs op de grond. Tot mijn niet geringe verbazing hingen ze aan mijn lippen. Ik had niet op applaus gerekend, maar kreeg het wel. Ik vertelde gewoon hoe het was gegaan, hoe ik mij helemaal geen onderzoeksjournalist voelde, maar gewoon achter de waarheid aan ging. Mijn belangrijkste tip verklapte ik al in het begin.
Neem je lezers uiterst serieus.
* Bart Vuijk is dagbladverslaggever in de IJmond. Hij won in 2022 de Tegel voor zijn berichtgeving over Tata Steel. Hij en zijn collega-verslaggever Linda Gottmer zijn ook dit jaar genomineerd voor de prijs. De Tegel is het Nederlandse equivalent van de journalistieke Pulitzer Prize in Amerika.
