KEVIN Klynstra is er de burgemeester, Tim Klunder de gemeentesecretaris, de city manager die de dagelijkse leiding heeft. Jim Broersma zit in de gemeenteraad, Mary Beth Timmer en Rick van Dorp ook. Het gemeentewapen is een leeuw half onder water, zo eentje die worstelt en boven komt, en schuin tegenover het gemeentehuis staan twee gereformeerde kerken. Het centrum is ingericht als een woonerf, naar Hollands voorbeeld. Welkom in Zeeland, Michigan, home of the Chicks.
Dat was Douwe Wyngardens schuld. Die startte een eeuw geleden een kuikenfokkerij en maakte er een kakelend succes van. Binnen de kortste keren gingen er tien miljoen kuikens per jaar het hele land over, allemaal uit het ei gekropen in Zeeland. Het dorp werd het kuikencentrum van Michigan, maar zeg maar gerust het hele land, want Zeeland en omstreken gold als Amerika’s Quality Chick Center. Er waren pakweg veertig van zulke kuikenfokkers, en scholen noemden hun sport teams de Chicks. Elk jaar was er een parade, het mooiste meisje was de Zeeland Chick Queen – de eerste in 1941 heette Dorothy van Voorst, zestien jaar oud. Dat was voordat ze trouwde met Paul van Dort.
ZO VER had Jannes van de Luyster het allemaal niet doorgedacht, dik anderhalve eeuw geleden, de tijd van de Afscheiding. Met een hoofdletter A want dat was het moment waarop de gereformeerden in Nederland zich afscheidden van de hervormde kerk. Nu is dat hele spul weer bij elkaar, maar toen was het een big deal. De gerefo’s hadden een punt. De hervormde kerk was na Napoleon tot de officiële staatskerk van Nederland gemaakt, met de koning aan het hoofd. De kerkdemocratie van onderop was afgeschaft, en voor de zekerheid had Nederland één wetje van Napoleon behouden: bijeenkomsten van meer dan twintig man zonder toestemming waren verboden.
Dus belegde Jannes kerkdiensten in de open lucht, soms voor wel duizend man, in Goes, Borssele, nu en dan Middelburg. Het leven was er evengoed al geen pretje, want werk was schaars, het loon was karig, en de mensen waren het zat. Jannes overreedde vijfhonderd mannen en vrouwen om met hem mee te gaan naar Amerika, op drie boten. Het was de tijd van de tweede emigratiegolf uit Nederland, rond 1850, duizenden Nederlanders uit vooral de noordelijke en oostelijke provincies, de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden, en sommige Brabantse enclaves. Ze trokken het Amerikaanse binnenland in, Illinois, Michigan, Wisconsin, Iowa, Nebraska, en soms noemden ze hun nieuwe vestiging naar de provincie vanwaar ze kwamen: Groningen, Vriesland, Drenthe, Overisel, South Holland. Jannes en zijn makkers bouwden Zeeland.
HET IS 170 jaar later nog steeds een hechte en enthousiaste gemeenschap, en very much Dutch: De Bruyn seeds, Van Enk woodcrafters, tankstation Venema, Borgman’s window tinting, dominee Gary DeKoekkoek, en advocaten Haveman, Boerman en James Donkersloot. Feel the Zeel, wappert het overal, en tijdens corona ook Heal the Zeel – samen het virus bestrijden.
Jannes en Diena van de Luyster uit Cadzand waren de eerste bouwers. Ze kregen zeven kinderen. Drie daarvan bleven de splijtingstraditie van protestants Nederland trouw: ze scheidden zich in Amerika af van vaders kerk.
